Kunstkringen in het Antwerpse, rond het einde van de 19de eeuw
 

ALS IK KAN - Antwerpen (december 1883 tot 1952)

 
De vereniging Als ik kan groepeerde beeldende kunstenaars uit Antwerpen, die meerdere tentoonstellingen organiseerden. Diverse affiches werden door Art Nouveau artiesten ontworpen.
 
De naam 'Als ik kan' werd afgeleid van het devies van de middeleeuwse Vlaamse schilder Jan van Eyck. Hij signeerde zijn werk hiermee of verwerkte het in de lijst.
 

 
 
Afbeelding : Jan Hendrik [Henry] Luyten (1859-1945)
Een zitting van de Kunstkring "Als ik kan", 1886
Olie op doek
1935 x 2490 mm
Verzameling KMSKA, Antwerpen
 
Bron : 'Henry van de Velde en zijn tijdgenoten / et ses contemporains, Ronny Van de Velde
 
Deze foto werd bewust helder gemaakt om 'zichtbaar' te zijn.

 

HISTORIEK

De vereniging werd opgericht op 25 oktober 1883 onder de naam 'Union Artistique des Jeunes'. Spoedig zou de kenspreuk 'Als ik Kan' ook de naam worden waaronder de vereniging bekend werd. Het doel van de stichters was vooral het creëren van tentoonstellingsmogelijkheden voor de leden, meestal jonge Antwerpse kunstenaars, die nog niet in het lokale officiële kunstcircuit waren opgenomen. Echte avant-gardisten waren nooit te vinden bij 'Als ik Kan', tenzij Henry Van de Velde, die dan ook maar heel kort lid was en dit achteraf zoveel mogelijk negeerde.
Vooral in de beginperiode werden er tal van tentoonstellingen opgezet. Deze vonden niet enkel in Antwerpen plaats maar ook in Nederland en in Duitsland. De 25ste tentoonstelling was in 1891 en vond plaats in het Oud Museum in de Venusstraat. De expo's daarvoor vonden plaats in de Verlatzaal.
Latere tentoonstellingen vonden plaats in o.a. de Salle Buyle, de Salle Forst, de Zaal Breckpot en de Stadsfeestzaal. In 1905 waren ze al aan hun 50ste groepstentoonstelling.
Daarna viel het aantal tentoonstellingen sterk terug. De 79ste tentoonstelling in 1952 zou tevens de laatste worden. Op dat ogenblik telde het collectief nog slechts 9 leden en werd het ontbonden.

 

TENTOONSTELLINGEN

Tentoonstelling van 1884
- met werken van onder andere : Henry Luyten - de 'rekruut'

Tentoonstelling van 1885 - Zaal Verlat te Antwerpen
- met werken van onder andere : Henry Luyten - 'een zitting van Als ik kan'  *

Tentoonstelling - datum niet gekend
- met werken van onder andere : Albert Baggen - 'het Nest'    (ook tentoongesteld tijdens tentoonstelling van kring 'Eigen vorming')

Tentoonstelling van 1895 - Zaal Verlat te Antwerpen
- speciale tentoonstelling rond Henry Rul

 

LEDEN

Tot de stichters (op 25 oktober 1883) behoorden: F. Adriaeenssens, Ch. Boland, Leon Brunin, Edward Chappel, Prosper De Wit, F. Hanno, Jan-Willem Rosier, Henry Rul, Henry Van de Velde.
Binnen het jaar werden volgende kunstenaars ook lid: Charles Mertens, A. Sils, Paul Gorge, H. Timmermans, L. Boschmans, Castel Ebert, Henry Luyten, J. Van Snick, W. Albracht, J. Bos, A. Halberstadt, Laura Ringelé, Hermina Laukota, Laure Blood, L. Delehaye, A. Delgoffe en Alfons Van Beurden.
Tussen 1885 en 1891 sloten nog meer kunstenaars aan: Rosa Leigh, F. Brandt, P. Rink, Henri De Smeth, Evert Pieters, Piet Van Engelen, Jef Van de Roye, Aloïs Boudry, Ch. Berckmans, F. Proost, Romain Steppe, J. De Pooter, J. Van Leemputten, P. Wild, J. Du Jardin, E. Verbrugge, Louis Van Engelen, Lambert Baggen (gezegd Albert Baggen), Evert Larock, C. Nys, R. Atkinson, Richard Baseleer, B. Koldewey, A. Pierre, F. Van Caillie, G. Van der Heyden, Victor Hageman en Oscar Halle.
Met uitzondering van Van de Velde waren dit allemaal heel traditioneel werkende kunstenaars. Daardoor bleef 'Als ik Kan' steeds een lokaal karakter behouden. De komst van de groep 'Kunst van Heden' in Antwerpen zou daar mettertijd een mooi alternatief tegen bieden. De laatste decennia waren een te lang gerekt overleven: een bestaan overeind gehouden door enkele kunstenaars die van het verleden geen afscheid konden nemen.
 
Enkele leden :
Henry Van de Velde (Antwerpen ° 03.04.1863 - CH Zürich † 15.10.1957)
   impressionistisch kunstschilder, typografie, illustratie, meubelontwerp, edelsmeedkunst en
   architectuur
   mede-stichter 'Als ik kan'
 
 
Henry Rul (Antwerpen ° 02.07.1862 - Viersel † 1942)
   landschapsschilder
   secrataris 'Als ik kan'
   mede-stichter 'Les XIII'
   1895 : speciale tentoonstelling rond zijn werken in zaal Verlat
 
Henry Luyten (Nederland, Roermond, ° 24.05.1859 - † Brasschaat, 21.01.1945)
   schilder en beeldhouwer
   lid 'Als ik kan' (1883), en later voorzitter
   exposeert meermaals in zaal Verlat te Antwerpen
   dankzij hem organiseert de kunstkring tentoonstellingen in Nijmegen en 's Hertogenbosch
       In 1886* schilderde Henry Luyten een groepsportret van de leden van 'Als ik kan' :
                                "Een vergadering bij 'als ik Kan' in 1885"
                                 ( !! 2 bronnen melden enerzijds *tentoongesteld in 1885, anderzijds *geschilderd in 1886!?);
 
Léon De Meuter [Brunin] (Antwerpen ° 20:11.1861 - Antwerpen † 19.03.1949)
   kunstschilder, etser
   stichtend lid 'Als ik kan'
 
 
 
Piet Van Engelen (Lier ° 12.05.1863 - Antwerpen † 17.10.1924)
   kunstschilder [broer van Louis Van Engelen]
   1886 : lid 'Als ik kan'
 
 
 
Jef Van de Roye (Antwerpen ° 14.03.1861 - † 1941)
   kunstschilder
   deelnemer aan tentoonstellingen 'Als ik kan'
 
 
 
Arthur Pierre (Antwerpen ° 30.07.1866 - Antwerpen † 02.09.1938)
   funerair beeldhouwer
   lid 'Als ik kan'
   lid 'De Scalden'
 
 
Alphonse Van Beurden Sr. (Antwerpen °23.04.1854 - Antwerpen † 21.08.1938)
   beeldhouwer van figuren, portretten, genretaferelen, geveldecoraties
   1885 : leraar aan de Academie van Antwerpen
   lid 'Als ik kan'   (als lid beeldhouwde hij de borstbeelden van de leden)
 
 

Bronnen : LFM, Nos Artistes Anversois, R.Vervliet (www.dbnl.org), wikipedia