Lodewijk Mortelmans 1868-1952

 
1921 Reis naar Amerika

Tijdens een succesrijke tournee door de Verenigde Staten van Amerika stelde Pablo Casals hem voor om te postuleren voor de functie van dirigent. Verschillende van zijn werken werder er uitgegeven na overeenkomsten met onder andere Schirmer in New York en Composers Musical Corporation.
 
 
Lodewijk Mortelmans weigerde dit vererend aanbod omdat hij, in 1917, zowel zijn vrouw Gabriella Mortelmans als zijn jongste en oudste zonen had verloren, en zich verantwoordelijk voelde voor de opvoeding van zijn vijf andere kinderen.
 
    Familie nota :
    In het jaar 1921 was zijn vrouw Gabriella Mortelmans in haar 44e levensjaar, en stierf op †03.05.1917.
    Zijn jongste zoon Guido stierf op †10.01.1917 en zijn oudste zoon Frits op †22.07.1917.
    De leeftijd van hun kinderen was aanvang 1921 resp. : Frits 25 - Frieda 24 - Holda 21 - Ivo 19 - Hugo 16 - Livina 9 - Guido 4.
 
 
 
 

Privé correspondentie :
Dinsdag 30.12.1969, brief van Gabrielle Radoux aan Lodewijk De Vocht :
.. in Amerika ontmoet ik 'The famous Baryton Louis Graveure'.. en vroeg ik of hij niet geïntereseerd was, met vlaamse liederen van een mijner vrienden uit Antwerpen, die een grote prijs van Rome was! Toevallig had ik liederen mede genomen. Louis Graveure was heel en al opgetogen en zong in Albert-Hall in New-York vijf Mortelmansliederen, die hij zelf vertaalde, en die een enorm sukses en gebisseerd werden.
Louis Graveure liet mij weten, dat hij er zich zou voor inspannen, dat ze door de 'Composers Musical Corporation' een zeer gekende uitgeverij, zouden uitgegeven worden.
Niet alleen die vijf liederen, werden uitgegeven en veel verkocht, doch de Composers wilden alles uitgeven wat Mortelmans in voorraad bezat, behalve de orkestwerken.
Ik terug naar België na mijn Concerttoer - omdat ik voor hem een engagement had, voor een aantal zangrecitals met Louis Graveure, die hij persoonlijk moest begeleiden!
Alles was in orde - Mortelmans vroeg drie maanden verlof in 't Konservatorium en kwam naar Boston met de Steamer 'De Nerviër' en alles overliep op zijn beste.
In Philadelfia, ontmoette hij 'Pablo Casals, zeker geen onbekende van U - deze was zo opgetogen dat hij er op aandrong, dat de plaats van dirigent van de Boston-Symphonic openstond voor een dirigent, dat hij moest postuleren, en door Casals gesteund, hij zeker de plaats zou krijgen - ja, dit alles zeer verlokkelijk, doch, zijn huishouden, vijf minderjarige kinderen - zonder moeder - dit was voor zijn geweten... onmogelijk.
 

1921 Baltimore Haven
Chesapeake Baai (estuarium)
 

USA Oost kust
 
Reis 1921
Antwerp
Baltimore
? Philadelphia
Worcester (Boston)
New-York
Cherbourg

Gegevens - Heenreis

 
In de nacht van 29 maart 1921 vertrok hij overhaast met de Nerviër uit Antwerpen, met bestemming Baltimore.
(rederij Lloyd Royal Belge)
 

Privé correspondentie :
Aan boord van de "Nervier" - 30 Maart 1921
 
.. Ik ben dus plotseling met de Nervier moeten vertrekken.
Dezen morgend om half zeven staken we van wal en nu zijn we aan Terneuzen.
(op de Schelde)
Door toedoen van onzen loods zend ik u deze enkele woorden. Kapitein en officieren zijn
uitstekend en moesten op zee niets kouwder zijn, zou ik het zeer goed hebben.
 
 
 

Gegevens - Verblijf in Amerika

 
In de maanden april tot en met mei 1921, werden verscheidene 'scéances' gegeven in gesloten gezelschap.
Daisy Jean, begenadigd met één van de mooiste natuurstemmen, zong zijn werken. Lodewijk Mortelmans werd door de pers 'un grand, un très grand artiste' genoemd.
Aanvankelijk werden 4 liederen en 3 kleine klavierwerken uitgegeven bij 'Schirmer'.
Later zou 'Composers Music Corporation' nog werken uitgeven, zoals een bundel van 11 klavierwerken, 9 liederen voorzien van nederlandse en engelse tekst, alsook de 27 Oud-Vlaamsche Volksliederen in een bewerking voor klavier.
   (Dr. J.L. Broeckx)
 

Privé correspondentie :
New York, 11 mei 1921
.. Hier gaat het leventje stilaan zijn gang. Ik had gedacht, eens de Concerten achter den rug, met den eerste gelegenheid te kunnen vertrekken, maar dat gaat niet daar buiten de Concerten er nog verschillende punten van belang aan de dagorde staan. Zoo is 't onder andere wat de uitgaven van sommige mijner werken aangaat. Hier zijn ten minste uitgevers, en er zijn er die meer belang in mij stellen dan men tot hiertoe in België deed. In alle geval worder er hier reeds drie liederen uitgegeven, dat is al een begin, en ik denk wel dat er nog iets volgen zal. Het is de grootste amerikaanse muziekuitgever die deze liederen genomen heeft. Ik heb hier ook kennis gemaakt met de uitstekende amerikaanse liederenzanger : Louis Graveure. Deze loopt hoog op met mijne liederen. Hij heeft er dan ook die hij geregeld zingt en waarvoor hij zelf eene allerbeste vertaling gemaakt heeft. Ik speelde hem mijne bewerking der Volksliederen voor, daar was hij waarlijk opgetogen over. Hij verlangt ze zoohaast mogelijk te bezitten en beloofde me, zonder dat ik het hem moest vragen, dat hij ze propageeren zou. Nog meer : hij schreef onmiddellijk - in mijne bijzijn - naar vijf verschillende uitgevers om hen de zaak bekend te maken. Daar Graveure hier als de grootste autoriteit geldt, zal er denkelijk wel iets van terechtkomen. Trouwens, reeds een der uitgevers (uit Boston) schreef me om een onderhoud voor zoohaast hij in New-York komt. Ik maak me geen illusies, maar toch weet ik nu reeds dat mijn bezoek aan Amerika veel goeds zal gedaan hebben. Gezien het een en het ander, is het wel mogelijk dat ik later terugkom dan ik aanvankelijk dacht. Ik moet zien dat mijn reis opbrengt al wat mogelijk is. Hier geldt het nu business, eens terug kan ik weer dromen.
Misschien moet ik nog op 't einde der maand naar Californië. De belgische consul uit Los Angeles schreef ons voor een Concert aldaar. We wachten nu op de condities. Zijn die gunstig, dan is het voor vijfmaal 24 uren den trein in. Ik vrees echter dat gezien de groote reis- en verblijfkosten, de zaak maar weinig kans heeft om te gelukken. Wachten wij.
..
 
New-York 18 mei 1921
.. Van Los Angeles komt nu niets, maar misschien een volgende maal.
 

Gegevens - Terugreis

 
Voor de terugreis werd een plaats aan boord van een schip van de rederij Cunard Line verzekerd, in plaats van de schepen van de Lloyd Royal Belge, daar de vaart dezer schepen door al die conflicten zoo onzeker is.
Op 9 juni 1921 op het middaguur schepen Juffr. Gabrielle Radoux, Daisy Jean en hijzelf in aan boord van de RMS Saxonia voor een 10-daagse overtocht naar Cherbourg. Van daar ging het dan verder huiswaarts per trein. In zijn briefwisseling verwachtte hij rond den 23ste in de Helenalei te kunnen slapen.
 

1922 - Lodewijk Mortelmans & Gabrielle Radoux

Tijdlijn	gebaseerd op basis van privé briefwisseling :
29.03.1921	vertrek uit Antwerpen in de nacht
30.03.1921	aan boord van de S.S.Nerviër op de rivier Schelde bij Terneuzen
20.04.1921	opvaren van de rivier Chesapeake naar Baltimore
21.04.1921	Baltimore
	? Philadelphia 30.12.1969, brief van Gabrielle Radoux aan Lodewijk De Vocht
01.05.1921	Worcester (Massasuchettes)  (ca. 75km ten westen van Bosten)
11.05.1921	New York - schrijft : ivm uitgevers zijner werken
18.05.1921	New York - schrijft : de oversteek is voor 09.06.1921 naar Cherbourg met de Saxonia
30.05.1921	New York - schrijft : .. Daarbij komt nog dat ik verschillende liederen en pianostukjes aan een grooten uitgever aan goede voorwaarden afgestaan heb.. (op Hudson River papier)
05.06.1921	New York - Metropolitan Theatre : woont Lohengrin & Aida bij
09.06.1921	New York - 12:00 - vertrek aan boord van de RMS Saxonia
17.06.1921	Postcard - aan boord van de Saxonia

 

Privé correspondentie :
Saxonia, 13 juni 1921
.. Wij zijn dus verleden donderdag 9 juni om 12 's middags uit New-York vertrokken. De reis gaat naar Plymouth en Cherbourg. Daar stappen wij af en komen over Parijs naar Antwerpen 't is te zeggen: Juff. Radoux en ik, want Daisy Jean blijft nog enkele dagen in 'La Ville Lumière' bij hare zuster.
Tot zondag (12 juni) was het een pracht van een weer, de oceaan gelijk een reuzenvijver. Vandaag is er wat meer wind en beginnen de schaapjes te grazen, maar 't is nog altijd goed weer. Trouwens we bevinden ons op een zeer flink & degelijk schip. Het ligt zo vast als een rots en zonder trillingen van schroef en machien zou men wanen zich op een strand te bevinden. De Saxonia is een schip van boven de 14000 ton met eene ekuipage van 320 man en een .. rat.
We zijn met rond de 500 passagiers aan boord. Hij loopt 14 mijl per uur en haalt soms wel wat meer. Hoewel dus niet van de snelste moderne lopers, gaat hij toch een goeden gang en overtreft in zooverre de 'Nerviër dat deze er een kruipdier mag bij heeten. Daarbij is de Saxonia een van die elegante schepen, wier vormschoonheid nog altijd als model gelden mag.
Het leven aan boord gaat regelmatig zijn gang. 's morgens om 7 uur loopt één der steward's rond met een tamtam om de passagiers voor den breakfast aan tafel te roepen. 's middags en 's avonds is het trompetgeschal dat ons ter tafel noodt. Dat we hier geen honger moeten lijden bewijzen de spijskaarten die ik u toonen zal. De bediening aan boord is uitstekend. Of de verwachtingen van eene goede eindfooi daar iets aan doen kan ik niet zeggen. In alle geval is het aangenaam met beleefdheid behandeld te worden.
In meest al de cabin's verblijft men met vier personen. Ik ook moet vrede vinden met drie andere heeren: een Engelschman en twee Amerikanen. Dat het alzoo meestal stilzwijgende conditie is zal u niet verwonderen. Mijn vocabularium beperkt zich dan tot : good morning, good evening of very fine weather to day. Maar wat wilt ge! Op zes, zeven weken leert men geen taal spreken, en des te minder, als hetgeen men te hooren krijgt Englisch van minder kwaliteit is.  'yêe' voor 'yes' en 'this waâi' voor 'this way' kunnen er toch niet door hé!
.. Eene bijzonderheid die ik niet vergeten mag is : dat de Saxonia een kraakproper schip is waar men hoegenaamd geen bezoek ontvangt van de huisdiertjes die de menschen zoo gaarne op hun gezelschap vergasten.
 

Dinsdag 14 juni 1921
.. Gisteren is het weer troebel geworden. Regen en wind kwamen opzetten. Vandaag waait er een flinke bries en is de zee wat woeliger. Desondanks ligt de Saxonia heel vast. Onze koers is veel zuidelijker dan passagiersschepen ze gewoonlijk nemen, ten gevolge van ijsbergen die op de gewonen weg gesignaleerd zijn. Twee dagen voor ons vertrek liep een englische stoomboot zich op een dier gevaarten te bersten. Liever dus een omweg en wat later aankomen dan naar den Robejanus kelder te gaan.
 

Donderdag 16 juni 1921
.. Gisteren was het den schoonste dag die we op zee beleefden. Lucht en water 't was alles parelmoer. In den namiddag werden we opgevroolijkt door een school - hoort ge? school, dat is de echte term voor eene verzameling visschen - dus we werden opgevroolijkt door eene school dolfijnen. Ze zwommen met dozijnen langs het schip en boven water en duikelden dat het een plezier was om zien. Dezen morgen beleefden we 't zelfde schouwspel. Zulke tusschenscène is heel aangenaam. 'k Vergat nog te zeggen dat we aan tafel muziek hebben. Drie muzikanten en een pianist, een cellist en een violonist geven daar hun talent ten beste. 't Is mogelijk dat hun spel de spijsvertering van sommige menschen verbetert, maar mij is het een middel tot indigestie. Pianist en cellist kunnen nog iets maar de violonist is heel eenvoudig afschuwelijk. Hij speelt nooit juist en zijn toon is gelijk azijn. Daar de melodie of het airke immer hem ten gunste valt kunt ge begrijpen hoe verrukkelijk zoiets voor muzikale ooren is. Ongelukkiglijk zit ik aan de eerste tafel, vlak neven den azijnbrouwer en wordt mijn trommelvlies gedurende heel den maaltijd gemarteld. En zeggen dat de kerel er een goeie jongen uitziet die misschien de ponden die hij alzoo wint grootelijks van doen heeft, zodat men hem onmogelijk haten of verwenschen kan. Alle dan, ik beklaag hem, maar zijn slachtoffer nog meer.
 

Saxonia, 17 juni 1921
.. In de vier en twintig uren hadden we twee gebeurtenissen plaats aan boord. Een kind werd geboren, eene vrouw stierf plotseling.
Deze morgen om 6 uur had de begrafenis plaats. De kapitein las eenige gebeden, de machien hield een ogenblik stil en.. Toen voeren we weer voort. En zoo gingen we elk naar onze bestemming.
 
 

De Twee Schepen

S.S. Nerviër (Screw Steamer) : ex- war Aryan (war class tankers)
1919 - overname van de Shipping Controller (London)
herdoopt tot NERVIER door Lloyd Royal Belge S.A. Antwerp
omgebouwd in een 'dry cargo ship'
 

RMS Saxonia (Royal Mail Steamer) was één van de passagiersschepen van de britse rederij Cunard Line. Aangedreven door vier stoommachines en voorzien van twee propellers was dit een schip van 180m lang, woog meer dan 14000 ton en haalde een snelheid van 15 knopen.
Op 22 mei 1900 vertrok het voor zijn maidentrip van Liverpool naar Boston.
De RMS Saxonia werd ingezet op de Noord-Atlantische route tot in 1911. In dat jaar werd zijn capaciteit gewijzigd door enkel nog tweede en derde klasse te voorzien. Zijn nieuwe route ging van Trieste naar Boston.
In augustus 1914 werd het als gevangenis gebruikt, en lag aangemeerd op de Thames rivier in London tijdens de Eerste wereldoorlog. Na november 1918 keerde het terug naar zee en werd er gevaren tussen Liverpool en New York.
In 1920 werd de capaciteit van 1964 passagiers herleid tot 1449 passagiers (471 in cabin class en 978 in third class). Na deze tweede wijziging keerde het terug naar de Atlantische Oceaan en voer nu tussen Londen en New York City tot in 1925. Waarna de RMS Saxonia verkocht en afgebroken werd in Nederland.
 

Daisy Jean

Krantenartikel "Watertown Daily Times" van 08 augustus 1931':
 
Daisy Jean (celliste en soprano) werd geboren in Le Havre, Frankrijk, uit Franse en Schotse ouders. Ze groeide op in België en werd beschouwd als Belgische.
Alhoewel zijzelf en haar vier zussen geen muzikale achtergrond hadden, is het toch verwonderlijk dat ze allen professionele muzikanten werden. Op haar vierde zong ze kwartetten met haar oudere zussen, en gaf snel blijk van haar interesse voor de cello. Op haar negende trad ze voor het eerst op voor een publiek en met opmerkelijk succes. Als soliste had ze veel bijval bij de voornaamste belgische orkesten. Zij concerteerde meermaals in Oostende, alsook in Antwerpen bij de Nieuwe Concerten onder leiding van Saint-Saens, Lodewijk Mortelmans en Hans Richter.
 
Met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog vluchtte de familie Jean naar Engeland, waar zij dat jaar in private kringen, in de Queens Hall en in de Albert Hall o.l.v. Beechem zou spelen. Daisy Jean vertrok op aangeven van de Belgische ambassadeur in Londen tezamen met Gabrielle Radoux (pianiste) en Jean Wiswell (pianiste) en reisden vier jaren lang door Canada en de Verenigde Staten van Amerika. Ze gaven er vele concerten voor het Belgian Relief. In 1919 keerde Daisy Jean terug naar België.
 
 
 
 

Published : Wednesday, March 01, 1916   
CONCERT FOR BELGIANS TONIGHT - Elaborate Program will be Rendered in New Music Building
Under the auspices of the Division of Music, a concert for the benefit of the Belgian Relief Fund will be given in the John Knowles Paine Concert Hall this evening at 8.15 o'clock.
The program will be presented by Mlle. Octavia Belloy, soprano - M. Jan Collignon, bass, of the Antwerp Opera House - Mlle. Daisy Jean, 'cellist, Brussels Royal Conservatoire - Mlle. Gabrielle Radoux, pianist, Royal Antwerp Conservatoire - Mr. Willis Flanagan, tenor Italian Opera
'The program' amongst others:
Mlle. Radoux Pairie, Paladilhe - Mlle. Jean "Bloemen en Sterren", L. Mortelmans
 
(image of Daisy Jean - she changed her name into Margot Jean to avoid negative interpretation)
©www.thecrimson.com