Lodewijk Mortelmans 1868-1952

-----------------------------------

* Zondag 22 NOVEMBER 2020 - 20:00    &    * Dinsdag 24 NOVEMBER 2020 - 20:00

Adres: DE MUNT / LA MONNAIE - Bozar, Henry Le Bœufzaal - Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel

 
website : www.taxshelter.be
 

-----------------------------------

* APRIL 2018 - New Arts International

website : www.newartsint.com
 
 

-----------------------------------

* 7 MAART 2018 - Basia con fuoco

www.basiaconfuoco.com
 

 
Met de zee valt net zo min te spotten als met het noodloot. Beiden eisen hun tol ongeacht de omstandigheden, smeekbeden of omkooppogingen.
 
Op de jonge Ivo rust een vloek: zodra zijn vrouw in verwachting raakt zal hij door de zee verslonden worden. Zo verging het zijn vader, zo is het ook zijn tweelingbroer vergaan. Maar dat je niet aan je noodlot kunt ontkomen dat weet een ieder die ooit van Oedipus heeft gehoord en als het in de sterren staat dat je leven in de golven eindigt dan verdrink je, ook al is er geen zee in de buurt. Bij wijze van spreken dan want de zee, die is in de De Kinderen der Zee hoorbaar aanwezig.
 
Bij de eerste noten van de ouverture ruist het en deint het en stormt het… Hoe visueel wil je je noten hebben? Beeldender kan het niet, het is expressionisme ten top.
 
De Kinderen der Zee van de Belgische componist Lodewijk Mortelmans (1868-1952) beleefde zijn première – zonder succes – in 1920 en de ontgoochelde componist bewerkte het tot een 90 minuten durende suite, waarvan nu de helft door Phaedra is opgenomen. Het laatromantische idioom spreekt mij zeer aan, net als het verhaal in verzen van Raf Verhulst. Sterker: ik ben behoorlijk onder de indruk.
 
De uitvoering is meer dan subliem. Dirk Vermeulen laat het Württembergische Philharmonie Reutlingen spelen alsof hun leven er van afhangt, adembenemend! Liesbeth Devos (Stella) is voor mij een ware ontdekking. Haar kristalzuivere sopraan is buitengewoon aangenaam om naar te luisteren en haar stemacteren bewonderenswaardig. Peter Gijsbertsen zingt een ontroerende Ivo, in die rol is hij voor mij werkelijk onnavolgbaar. Wat is zijn stem toch mooi en warm geworden! Werner van Mechelen (Petrus) completeert de cast uit duizenden. ‘Ellen’ op de tekst van Frederik van Eeden (Gijsbertsen) en ‘Als de ziele luistert’ (Devos) completeren de ‘Mortelmans-sectie’, maar er zijn nog liederen en aria’s van Peter Aerts en August de Boeck. Liesbeth Devos zingt de Cantilene van Francesca uit La Route d’Emeraude van August de Boeck: Deze cd is een MUST!

-----------------------------------

FEBRUARI 2018 - SVM

Historische tekst
De Kinderen der Zee
Onlangs verscheen bij Phaedra een opname van hoogtepunten uit Lodewijk Mortelmans' opera De kinderen der zee. Naar aanleiding van deze release publiceren we hier en tekst die in 1901 verscheen in Le Matin:
 

Rafaël Verhulst – De Kinderen der Zee, dramatisch zangspel in drie bedrijven. Antwerpen, L.H. Smeding, 1901.
 
Nous avons apprécié ici même le premier accueil de M. Rafaël Verhulst, et montré tout le charme simple et pénétrant de ces impressions recueillies en pleine nature, « le long des haies vertes », de ces croquis dessinés d’une main alerte et revêtus de teintes vives et légères. Aujourd’hui nous saisissons avec joie l’occasion d’attirer encore une fois l’attentions du public sur ce vrai poète, qui vient de publier une œuvre nouvelle, Les enfants de la Mer, couronnée naguère dans un concours officiel.
Ce poème a pour mérite premier et principal d’être absolument ce qu’il fallait qu’il fût: un drame lyrique. Le pathétique de l’action y est soulevé d’un souffle poétique qui ennoblit les détails familiers et les personnages d’humble condition.
La scène se passe sur la côte de Flandre, au dix-septième siècle. Peu importe, du reste, le moment précis. Nos simples et rudes populations maritimes n’ont guère changé. Sauf quelques nuances, les pêcheurs de la West-Flandre sont encore aujourd’hui ce qu’ils étaient il y a trois cents ans: courageux, honnêtes, doués de toutes le vertus familiales, capables de tous les dévouements, naïvement pieux et portés à la superstition. Combien de temps encore resteront-ils ainsi? la civilisation contemporaine triture, rabote et lamine très rapidement les hommes, effaçant les différences de races, de religion et de culture pour produire quelques types universels: l’ouvrier d’usine en bas, le brasseur d’affaires en haut, tous vêtus de même, parlant de même, ayant les mêmes idées, les mêmes sentiments, les mêmes vices, tous faisant les mêmes gestes rapides en vue des mêmes jouissances matérielles – tout américains.
Ivo Marien, le plus beau et le plus hardi des pêcheurs de la côte, aime Stella, la jolie pêcheuse de crevettes, qui lui a donné son cœur. Mais une fatalité héréditaire pèse sur les Marien. A peine ont-ils pris femme qu’ils périssent en mer, sans avoir pu embrasser leur premier-né. C’est ainsi qu’a péri le père d’Ivo. Sa femme, Gertrude, a reçu la nouvelle de son naufrage et de sa mort, le jour même où elle mettait au monde deux fils jumeaux. L’un d’eux, Bert, bravant les sinistres prédictions, s’est marié, et Ivo, malgré les avertissements d’un vieux pêcheur, qui joue dans la pièce le rôle de la Cassandre antique, va suivre son exemple. Mais on attend le retour de Bert, dont la femme vient d’accoucher.
Le jour se lève dans un ciel sans nuages, la mer bleue moutonne doucement, apportant sur le sable d’or du rivage une légère écume d’argent. A l’horizon paraissent les voiles blanches de la petite flottille. Une parque manque, une seule, celle de Bert Marien. Elle s’était un peu écartée des autres. Or, pendant la nuit, le vieux gardien du phare est mort subitement, le feu s’est éteint, et, dans l’obscurité, la barque s’est brisée sur un écueil. L’équipage est sauvé, Bert seul a péri, victime de la fatalité.
Voilà Ivo placé dans l’alternative de renoncer à Stella ou de renoncer à la mer. Mais il a vingt-cinq ans, et il est bien tard pour apprendre un nouveau métier. Que faire d’ailleurs? Pousser la charrue à travers le sable ou l’argile, s’enterrer dans le abîmes noirs d’une mine de charbon, s’enfermer dans un atelier sombre et fétide? Garder les troupeaux lui irait peut-être mieux: comme le pêcheur, le berger est un errant et un rêveur. Mais non, son véritable troupeau à lui, ce sont les vagues, les vagues floconneuses et blanches d’écume; loin de la mer, il aspirerait vers les divins flots salés comme le poisson qui halète et pantèle sur le rivage.
Comme le dit Petrus, le vieux loup de mer:
Le pêcheur a toute sa vie au cœur un amour fidèle. Ce qu’il aime, ce qu’il adore par-dessus tout, c’est l’océan montueux.
La chaîne des dunes avec leurs monticules pelés, leurs sommets sablonneux et arides, voilà les riants parterres qui enchantes ses yeux.
Sur la mer, il est roi; son palais, c’est l’étroite cabine; son royaume, c’est le ciel étoilé sur sa tête et la mer houleuse sous ses pieds.
La voile se gonfle et se tend, les bordages craquent; les ailes déployées, il vole sur la crête des vagues hautes comme des cathédrales.
La chanson qui le berce le plus doucement, c’est le clapotis des lames rageuses qui déferlent sur les écubiers; sa poitrine se dilate pour aspirer largement le vent salé qui le pénètre de ses effluves saumâtres.
Son regard aime à embrasser l’espace jusqu’au point où les vagues se confondent avec les nuages; il s’irrite des bornes étroites où l’enferme le rempart des arbres et des toits.
Il ne se bouche l’oreille ni aux plaintes du vent, ni aux hurlements de la tempête. Dans la joie ou la tristesse, dans le bonheur ou le malheur, la mer, toujours la mer!
Mais tout s’arrange. Un soupirant éconduit par Stella, le pêcheur Bolten, à qui, dans un accès de jalousie, Ivo a failli servir un coup de couteau, se trouve être un grand cœur. Nommé gardien du phare en remplacement du vieillard qui vient de mourir, il cède sa place à Marien et retourne à sa barque.
Les deux jeunes gens se marient, la fatalité semble désarmée, et Ivo se prépare, confiant et joyeux, à embrasser l’enfant dont Stella lui annonce en rougissant la venue prochaine.
Mais une tempête épouvantable éclate pendant que toute la flottille est en mer. Seuls trois pêcheurs sont restés. Ils mettent à flot un canot de sauvetage pour aller au secours de Bolten, dont la chaloupe vient d’avoir son mât brisé par la foudre et flotte désemparée, sur le point de périt. Il faut un quatrième rameur. Stella se présente. En vain on s’efforce de la retenir, la reconnaissance parle plus haut que la prudence et que la raison. Elle ne laissera pas périt sous ses yeux l’homme généreux à qui elle doit son bonheur.
Il faut bien l’avouer, malgré la sublimité de l’action, elle a pour nous quelque chose de choquant dans l’état actuel de nos mœurs. Nous éprouvons une sensation pénible à l’idée de cette femme enceinte qui enjambe le bordage d’un canot et rame éperdument, secouée, ballottée par une mer démontée et tumultueuse. Mais, si Stella n’était pas enceinte, il n’y aurait pas de pièce, et si elle ne se dévouait pas, il n’y aurait pas de pièce non plus. Il est vrai, d’ailleurs, qu’il y a quelque différence entre une pêcheuse de crevettes d’autrefois et les charmantes bourgeoises de cette aurore de siècle, élevées dans du coton, et qui n’ont pas besoin d’être enceintes pour se croire des reliques.
Ivo, qui a quitté le phare pour un moment, apprend le péril de sa femme, s’élance à son tour avec Petrus, le vieux pêcheur, dans un canot qui est englouti par une vague furieuse. Son cadavre est rejeté sur la plage au moment même où Stella y aborde avec Bolten et son équipage qu’elle a sauvés.
Ainsi l’impitoyable "anankê" n’a point perdu ses droits et la mer, comme le vieux Saturne, vient encore de dévorer une de ses enfants.
Ce drame a des personnages d’idylle, tous bons, honnêtes, généreux, tous dignes de l’âge d’or. Pas plus dans Les enfants de la Mer que dans Quentin Metsijs, M. Verhulst ne s’est exposé au reproche s’avoir calomnié ses compatriotes. Tout drame, pourtant, suppose une lutte, et par conséquent un personnage hostile, malfaisant. Ici, le rôle de traître et rempli par un être impersonnel: c’est la mer, la sublime et cruelle mer, qui fait vivre le pêcheur et qui le tue, la mer aux douceurs perfides et aux rages furieuses. Que l’homme soit vaincu par cet antagoniste d’autant plus terrible qu’il est inconscient, c’est inévitable et fatal. Le roseau pensant, malgré des victoires temporaires, est destiné à être broyé par les forces cosmiques, qui ont pour alliées l’éternité et la mort.
… Que sert qu’on s’en défende? Quand la fosse est ouverte, il faut qu’on y descende.
Les caractères ne sont indiqués dans la pièce de M. Verhulst que d’une façon sommaire. Le drame lyrique ne s’accommode guère d’un psychologie bien raffinée. L’action, simple et forte, présente des situations pathétiques dont le musicien, espérons-le, saura tirer parti.
Les enfants de la Mer paraîtront probablement sur la scène l’hiver prochain. Souhaitons-leur de sortir victorieusement de cette redoutable et décisive épreuve.
L. Van Keymeulen.
 
Uit : Le matin : journal quotidien, dimanche 16 juin 1901, jrg. 8, nr. 176, p. 1
 
Informatie bij de cd:
In 2018 is Lodewijk Mortelmans (1868-1952) 150 jaar geleden geboren. Phaedra brengt een selectie uit de opera 'De Kinderen der Zee', de concertaria Ellen en het prachtige lied Als de Ziele luistert (op tekst van Guido Gezelle). Tijdgenoot August De Boeck (1865-1937) is ook vertegenwoordigd met liederen en operafragmenten, samen met het lied In Flanders' Fields van Peter Aerts (1912-1996).
 
In Flanders' Fields, vol. 97 : Lodewijk Mortelmans, De Kinderen der Zee
Liesbeth Devos, sopraan
Peter Gijsbertsen, tenor
Werner Van Mechelen, bas-bariton
Württembergische Philharmonie Reutlingen
Dirk Vermeulen, dirigent
PHAEDRA 92097
 
 
 
 

-----------------------------------

* 12 FEBRUARI 2018 - Stretto.be

 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
In Flanders’ Fields 97, de nieuwste cd van het label Phaedra met wondermooie muziek van Mortelmans, Aerts en de Boeck.
 
website : stretto.be
 

-----------------------------------

* 24 JANUARI 2018 - Melome

Dit album is een schot in roos!
 
Phaedra, is een Belgisch label dat zich al 25 jaar wijdt aan het opnemen van Vlaamse romantische muziek. En dat doet het op hoog niveau, zo getuigt deze 97ste opname.
 
Dit album laat ons kennismaken met de opera 'De Kinderen der Zee' van Lodewijk Mortelmans (1868–1952). Ook hier wordt overvloedig het bewijs geleverd dat zijn titel 'Prins van het Vlaamse kunstlied' niet zonder reden werd gegeven. Als leerling van Benoit en Gilson bracht hij het in 1924 tot directeur van het Conservatorium in opvolging van Emiel Wambach.
 
Naast zijn liederen schreef Mortelmans een aantal schitterende orkestwerken waarbij ik verwijs naar de volumes 33 en 96 van 'In Flanders Fields'. Op opera-gebied beperkte hij zich tot 'De Kinderen der Zee', dat in 1920 zijn creatie kreeg in de KVO. Het libretto werd geleverd door Raf Verhulst. Mortelmans was ontgoocheld over het gebrek aan bijval van zijn opera, en stelde zelf een suite van 90 minuten samen, waarvan we er nu ruim 46 op dit album terugvinden. Met grote muzikale zwier schildert Mortelmans deze operapartituur, die vlot geschreven is en tot leven wordt gebracht door de zangsolisten Liesbeth Devos, sopraan; Peter Gijsbertsen, tenor en Werner Van Mechelen, bariton. Dirk Vermeulen dirigeert met zin voor detail en weet de Württembergische Philharmonie Reutlingen geïnspireerd te leiden. Een orkest met grote kwaliteiten, dat zich snel deze romantische taal heeft weten eigen te maken, en zijn neus niet ophaalt om onze Vlaamse muziek ernstig ter hand te nemen.
 
Naast deze operaselectie zijn er nog twee liederen van Mortelmans. In het overbekende 'Als de ziele luistert', dat naar het einde mooi wegdeint in het eeuwige ijle, bewijst de rijzende ster Liesbeth Devos op een argeloze en intieme manier haar grote en natuurlijke muzikaliteit. En in 'Ellen', een groot orkestlied op tekst van Frederik van Eeden, horen we nogmaals de heldere lyriek van de componist, vertolkt door de aangename stem van de Nederlandse tenor Peter Gijsbertsen (1983).
 
Een mooie trouvaille op deze cd is ook het lied 'In Flanders’ Fields' van de quasi vergeten Peter Aerts (1912–1996), die leerling was van Karel Candael en August L. Baeyens. Een meer dan degelijke partituur geschreven met kunde, die dankzij de zeer duidelijke uitspraak van Peter Gijsbertsen, erg levendig en reëel wordt. Dit gedicht uit 1915 van de Canadese arts John McCrae krijgt door de constructieve spanning van deze muziek een wijdlopende en dramatische interpretatie.
 
In de laatste drie nummers van dit album laat Liesbeth Devos haar zangstem schitteren in de muziek van August De Boeck (1856–1937), van het intieme 'C’est en toi, bien-aimé' op tekst van Charles Van Lerberghe tot de aria van Prinses Zonnestraal uit 'Winternachtsdroom'. Liesbeth kan met haar soepele stem zonder moeite deze muziek aan en brengt deze bladzijden, vol geweldige groeikracht, vanuit een oprechte belevenis. Ook hier volgt het orkest de directie van Dirk Vermeulen op de voet en weet het samen met de soliste de luisteraar een rijk en zinderend panoramisch klankenbeeld op te hangen. Deze 'De Kinderen der Zee'-cd is een schot in de roos, zowel muzikaal als wat betreft interpretatie en aanpak.
 
Deze release toont aan dat Vlaamse opera’s als volwaardige kunstwerken mogen gezien worden, die ongetwijfeld nog vele schitterende bladzijden bevatten en hun uitwerking – ook heden ten dage – kunnen hebben op het publiek. Waarop wacht eigenlijk Opera Ballet Vlaanderen om hieruit inspiratie te putten, en lyrische werken van Mortelmans, De Boeck, d’Hoedt, Wambach, Blockx, Welffens, Devreese, Sternefeld voor het voetlicht te brengen? Uitvoerders staan te trappelen!! Dat is overduidelijk.
 
Deze recensie werd geschreven door Wilfried Westerlinck.
 
www.melome.nl/In Flanders Fields Vol97 - The Children of the Sea
 
 

-----------------------------------

* JANUARI 2018 - Opus Klassiek

 
 
PHAEDRA In Flanders' Fields 97

- Lodewijk Mortelmans : De Kinderen der Zee (selectie) - Ellen, een lied van de smart - Als de ziele luistert
- Peter Aerts : In Flanders' Fields
- August De Boeck : C'est en toi, bien aimé - Cantilene van Francesca (La route d'Emeraude) - Recitatief en aria van Prinses Zonnestraal (Winternachtsdroom)
 
Liesbeth Devos, sopraan - Peter Gijsbertsen, tenor - Werner van Mechelen, bariton
Württembergische Philharmonie Reutlingen - Dirk Vermeulen, dirigent
 
PHAEDRA PH 92097 - 78'
Opname: JULI 2017, Reutlingen
 
Geweldig toch hoezeer het Belgische label Phaedra zich al een kwarteeuw bekommert om met name het Vlaamse repertoire dat zo rijk is aan stijl en inhoud. De geweldige serie 'In Flanders' Fields' heeft met deze nieuwe uitgave het indrukwekkende aantal van 97 bereikt. Nog heel even en het wordt tijd voor een feestje, als de honderdste uitgave kan worden gepresenteerd. En dan te bedenken welke risico's met een dergelijk project verbonden zijn, want aan de artistieke kwaliteit wordt geen concessie gedaan, terwijl de baten bepaald niet voor de kosten uitgaan. Wie dit, samen met een aantal sponsors, dit aandurft, verdient heel wat meer dan slechts een accolade in de marge.
...  
Deze nieuwe cd in de serie 'Flanders' Fields' is geheel gewijd aan het vocale werk van drie Vlaamse componisten: een selectie uit de opera De Kinderen der Zee, de concertaria 'Ellen' en het prachtige lied 'Als de Ziele luistert' (op tekst van Guido Gezelle) van Lodewijk Mortelmans (1868-1952) naast liederen en operafragmenten van August De Boeck (1865-1937) en het lied 'In Flanders' Fields' van Peter Aerts (1912-1996). Wat al deze stukken met elkaar verbindt is hun laatromantische inslag, het indringend expressieve karakter dat er voortdurend uit spreekt en de fraai vormgegeven orkestratie. Dit is geen muziek om zomaar aan voorbij te gaan of slechts ter kennisgeving aan te nemen. Integendeel, zij verdient het om aandachtig beluisterd en dienovereenkomstig genoten te worden. Kanttekeningen zijn er niet, of zou het feit moeten zijn dat Mortelmans' concertaria 'Ellen' (voor tenor en orkest) uit 1895 in deze selectie is opgenomen, hoewel de componist heeft zich er juist altijd tegen heeft verzet dat het zou worden uitgevoerd. De gemaakte keuze lijkt mij echter terecht, want dit is zeer aangrijpende muziek op een al even aangrijpende tekst (van Frederik van Eeden) die het meer dan waard is om te worden gehoord.
 
Men hoeft zich wat mij betreft niet te buigen over de vraag hoe oorspronkelijk deze muziek in haar wezen is. Of zij niet wel of niet invloeden van andere componisten verraadt, of er wel of niet een snuifje Wagner te ontdekken valt, of er geen sporen zijn van gelijkgestemde Britse componisten als John Ireland of George Butterworth. En of dat dan wel of geen toeval is. Wat wel onomstotelijk vastaat is dat dit muziek is die een brede dramatische gestiek paart aan een hecht concept dat al direct overtuigt. Voor mij waren met name de gekozen fragmenten uit Kinderen der Zee en 'Ellen' zelfs regelrechte ear-openers die al bij eerste beluistering diepe indruk maakten, zowel bezien vanuit de sterk accelererende dramatiek en intense lyriek als de daarbij gekozen, naadloze vormgeving. Waarbij ik de overige miniaturen zeker niet tekort wil doen.
 
Solisten, orkest en dirigent bewijzen zich als de ultieme pleitbezorgers van dit gloedvolle repertoire, terwijl de kwaliteit van de opname boven iedere kritiek verheven is. In het boekje zijn niet alleen alle gezongen teksten opgenomen, maar tevens een uitvoerige toelichting (ook in het Nederlands, wat des te belangrijker is omdat dit geen stukken zijn die de meeste liefhebbers zullen kennen). De conclusie kan dan ook niet anders zijn dan dat sprake is van een sublieme uitgave die de muziek van deze drie grote Vlamingen het best denkbare podium geeft.
 
© Aart van der Wal - www.opusklassiek.nl
 
 

-----------------------------------

* Dinsdag 23 JUNI 2015 - Muziek en 'Tour de France'

 
Bij de eindstreep in Parijs ligt veel muzikale geschiedenis, maar hoe zit dat onderweg in de Ronde van Frankrijk?
Een kleine 'Tour' langs de plekken waar de Tourkaravaan komende maand halt houdt, en kijken welke componisten daar hun naam aan verbonden hebben.
 
 
Uittreksel : De derde rit begint in Antwerpen, ook een broedplaats voor componisten, al zullen hun namen veel muziekliefhebbers niet bekend in de oren klinken: Jan Blockx (1851-1912), Louis Marischal (1928-1999), Marcel Mattheessens (1936) en Carl Verbraeken (1950) bijvoorbeeld.
De laatste maakte composities waarvan de titel goed passen bij de Tour, zoals ‘Frustratie’, ‘Innige vreugde’, ‘Gelukwens’ en – voor bij de onvermijdelijke valpartij – ‘Ik draag van jou de wonden’.
 
Bekender is Lodewijk Mortelmans, bijgenaamd ‘de Vlaamse Brahms’. Mortelmans was voor het Antwerpse muziekleven, wat Willem Mengelberg betekende voor het Amsterdamse. Hij haalde componisten als Mahler, Strauss en Rachmaninov naar de stad om hun eigen werk te dirigeren en stond zelf op de bok met naast zich beroemde solisten als cellist Pablo Casals en violist Pablo de Sarasate.
Antwerpen werd door hem muzikaal op de kaart gezet. Dat hij van competitie hield blijkt uit het feit dat hij een van de oprichters werd van het Ysaÿe Concours, dat later uitgroeide tot de Koningin Elisabethwedstrijd.
De derde etappe die begint in Antwerpen eindigt op de beruchte en steile Muur van Hoei, een dorp waar de componist Lambert Chaumont (1630-1712) de laatste veertig jaar van zijn leven doorbracht als pastoor. Daar in de Ardennen schreef hij prachtige orgelmuziek. Musicologen zijn vandaag de dag nog steeds verbaasd over de hoge kwaliteit ervan.
 
www.sinfinimusic.com
 
 

-----------------------------------

* Maandag 24 DECEMBER 2012 - Klassiek Centraal - recensie

Lodewijk Mortelmans
Peter Vanhove, piano - Yuriy Mynenko, countertenor
 
Als je de naam van Lodewijk Mortelmans hoort op de radio,
dan gaat dat in 95% van al die keren over ‘Het Wielewaalt en het Leeuwerkt’,
alsof de man niet veel meer dan dat ene pianowerkje componeerde.
 
Pavane Records ADW 7547
 
Nominatie Gouden Label: Als de ziele luistert
 
 

-----------------------------------

* Zondag 20 MAART 2011 - 11:00

Plaats : Koningin Elisabethzaal - Antwerpen

* Zaterdag 19 MAART 2011 - 20:00

Plaats : Onze-Lieve-Vrouwekathedraal - Antwerpen

* Vrijdag 18 MAART 2011 - 20:00

Plaats : Muziekcentrum De Bijloke - Gent

Raadselachtig concert met Martyn Brabbins - deFilharmonie
Martyn Brabbins, dirigent
Paul Watkins, cello
 
Programma :
Lodewijk Mortelmans - Mythe der Lente, Symfonisch Gedicht
William Walton - Celloconcerto
Edward Elgar - Enigmavariaties, Op.36
 
Wat de Antwerpse componist Lodewijk Mortelmans voor ogen stond, was de creatie van een autonome, 'Vlaamse' sympfonische cultuur. Daarbij koos hij opzettelijk niet voor onderwerpen die refereerden aan Vlaams-nationalistische thema's of folkloristische musicalia, maar opteerde hij voor muziek die zich inschreef in een universele agenda. En dus verwees hij met orkestwerken als Helios, de Homerische symfonie en Mythe der Lente expliciet naar mythologische zinnebeelden uit de Europese cultuur.
Mythe der Lente werd volgens Mortelmans ingegeven door 'de lentemythen van de oude Edda'.
Gerda (de bloeiende aarde) springt wakker uit haar winterslaap. Lieflijk straalt haar jeugdig gezicht van levenslust, en bloeiende bloemen ontluiken op haar wangen. Liefde welt op in haar gemoed en alles zingt van een nieuw en sterk leven. Daar hoort zij de galmende hoorntonen van haar naderende bruidegem: Freyr (de lentezon).
Daar komt hij zegevierend aangestormd en storten zij in elkanders armen, juichend en jubelend van liefde. En naar heinde en ver galmt het: de lente is herboren!'
De muzikale vorm die deze 'verklarende nota' genereert, is een ingenieuze sonateparafrase. Na een atmosferische inleiding, lanceert Mortelmans een wiegende cantilene, die we gemakshalve associëren met de godin Gerda.
Wanneer hij de lentegod Freyr voorstelt, opteert hij voor een repetitive, mystieke passage met kopermotieven, die qua atmosfeer onmiddellijk doet denken aan Sibelius. het contrast tussen de zangerige feminiene klankenmassa van Gerda en het bronstige, masculiene hoefgetrappel van haar lentegod zet Mortelmans vervolgens om in een grootschalige hallucinatie, waarin het orkest zich voortdurend om de twee thema's wringt.
Het opvallend melodieuze, conflictloze stemmenspel, de overdaad aan erupties en de geraffineerde atmosferiek van deze compositie maken Mythe der Lente tot een veellagig symbolisch werk dat de loutere mythologie vér achter zich laat en een scala aan (kunstzinnige, 'gender'-gerelateerde of zelfs ecologische) lezingen toestaat.
 
Tom Janssens
 
 
Uittreksel Muziekcentrum De Bijloke - Gent
...
Beginnen deed deFilharmonie echter met een symfonisch gedicht van onze landgenoot Lodewijk Mortelmans.
In 'Mythe der lente' draait het kortweg om de vruchtbare ontmoeting van aarde en zonlicht. Het is dus een programmatisch werk met symbolistische inslag, typisch eind 19e-eeuws. Muzikaal vindt het een midden tussen impressionistische technieken en romantiek, waarbij de consistentie soms wat ontbreekt.
DeFilharmonie slaagde erin mooie contrasten naar voor te brengen en een goede sfeer te creëren. Hoewel een mooie inleiding, betreft het hier echter geen topwerk. Dat dit orkest dit repertoire speelt onder Martyn Brabbins hoeft niet te verbazen, wetende dat ze voor het platenlabel Hyperion samen een cd met orkestmuziek van Mortelmans opnamen.
 
Persuittreksel - Hildegart Maertens
 
www.kwadratuur.be
 
 

-------------------------------------------------------------

* SEPTEMBER 2010 - Uittreksel uit 'Flanders Today'

Flanders Today, a free weekly English-language newspaper, is an initiative of the Flemish Region.
 

 
 
 

Concert:
Zaterdag 23 OKTOBER 2010 - DeSingel Antwerpen - Vocaal Collectief
Lodewijk Mortelmans : Fantasie Dans - Mythe der Lente
 
 
LINK: Agenda 2010
KLIK op de afbeelding voor engelse tekst
 
 
 
WAAROM KRIJGT DE VADER VAN DE VLAAMSE SYMFONIE NIET MEER KREDIET?
De opdeling van Europa in grote keizerlijke machtsblokken leidde rond de eeuwwisseling tot het ontstaan van een nationalistische geest in kleinere regio's, waaronder natuurlijk Belgiê - en daar hoeft het nauwelijks aan toe te voegen - Vlaanderen.
Allemaal streefden ze naar politieke, economische en culturele zelfbeschikking. Elke nieuwe geografische entiteit wilde - en had behoefte aan - zijn eigen literatuur, dans, muziek. Zo werd de Art Nouveau in Belgiê de kenmerkende nationale architectuur.
De muziek in Vlaanderen concentreerde zich grotendeels rond het Antwerpse Conservatorium en zijn formidabele hoofd compositie, Peter Benoit. De favoriete leerling van deze muzikale patriarch was een jongeman uit Antwerpen, Lodewijk Mortelmans (1868-1952), wiens Homerische Symphonie, nu opgenomen door het Britse onafhankelijke label Hyperion, ons getuige laat zijn van het ontstaan van de Vlaamse symfonie en tevens dient als een mijlpaal in de Belgische culturele evolutie.
Er is weinig noemenswaardig Vlaams klinkend over deze grootse, urenlange musical van afleveringen uit de Ilias. Een andere componist, August de Boeck, was meer bedreven in het verwerken van volks- en volksmuziek in zijn muziek. Maar Mortelmans' symfonie is belangrijk voor een beslissende breuk met de Franse invloed van het vocale schrijven, en belichaamde zo het Vlaamse culturele verzet als geheel. Mortelmans' Vlaamse trots weerhield hem er niet van om in 1893 de prijs als winnaar van de grootste compositieprijs van Frankrijk, de Prix de Rome, in ontvangst te nemen. Maar hij was ooit toegewijd aan Vlaanderen, en stelde nooit gerealiseerde plannen op voor een Vlaams operafestival naar het voorbeeld van Wagners jaarlijkse bash in Bayreuth in Beieren. De cd van Hyperion, met het Koninklijk Vlaams Orkest onder leiding van de avontuurlijke Britse maestro Martyn Brabbins, is niet de eerste verschijning van Mortelmans' muziek in commerciêle opnames.
Het inmiddels ter ziele gegane label Discover International gaf begin jaren negentig opdracht tot enkele van zijn orkestwerken, net als het gezelschap Naxos, waaronder de Mythe der lente en Morgenstemming, die hier ook te horen waren.
Vlaamse radiostations zoals Klara hebben ook werken van Mortelmans opgenomen, en een ondernemende fan heeft zelfs clips van uitvoeringen van de zeldzame pianominiaturen van de componist op YouTube geüpload. Is het te veel gevraagd om te hopen dat een Vlaams lichaam zal doen wat een Brits platenlabel heeft gedaan en een aantal van deze verborgen schatten zal afstoffen? Mortelmans zou zeker een vrolijk geluid kunnen maken, en het wordt tijd dat het hele land een beetje meer lawaai maakt over deze eerste Belgische symfonist.
 

* Donderdag 14 JANUARI 2010

Lyrik und Ebenmaß : der Symphoniker Lodewijk Mortelmans wiederentdeckt
Poëzie en symmetrie: het symfonisch werk van Lodewijk Mortelmans herontdekt
 
Vertaling :
Eindelijk krijgt Lodewijk Mortelman's Belgische debuut als eerste bijzondere symfonieorkest van België 'discografische onderscheidingen'.
Twee van de hier geregistreerde werken,' Homerische Symphonie' (1898) en' Morgenstemming' (1922), zijn de laatste jaren ook verschenen in de serie' Repertoire Explorer' in studiescore, wat de verspreiding en controleerbaarheid van de resultaten van immense diensten bewijst. Mortelmans was leerling van Peter Benoit, de' vader van de Vlaamse muziek', die met zijn heilige magnum opus 'Hoogmis' hoge conservatieve maatstaven had gesteld.
Een artikel van Christoph Schlüren - Uitgave: 12-2009 - Volume 58

Mortelmans' huisgoden waren Bach, Beethoven en Wagner en dat is duidelijk hoorbaar. Vooral de melodieën en harmonie van Wagner hebben hun sporen nagelaten - op een geraffineerde, perfect verzorgde manier. In de 'Homerische Symfonie', de driekwart van een uur meesterwerk, toont Mortelmans zich een rapturous dichter van klassieke symmetrie en bouwt de grootse architectuur met extreme economie uit een minimum aan thematisch materiaal. Een gematigd heldhaftig, oprecht, hymnisch lichtgevend en genereus gevormde openingsbeweging wordt gevolgd door een tragische lento als het middelpunt van het werk, dat in zijn objectief archaïsche maatstaf een boeiende begrafenismars wordt en in zijn pure schoonheid en omvang een schijnbaar eindeloze draagkracht van de innerlijke spanning ontwikkelt.
 
Daarna volgt een bewust efemere, zacht versierde art nouveau siren scherzo met een bewegend trio en een majestueuze, zegevierende, edele finale die ondanks al zijn pracht en praal nooit verandert in affirmatieve expressie. Daarbij horen twee symfonische gedichten, de vroege 'Mythe der lente' (1895) met een pantheïstisch-fantastisch programma uit de Edda, en zeker met romantisch drama, en de late 'Morgenstemming' - pure sensuele schilderkunst in solide maar vloeiend glijdende vorm, een spel van overwegend natuurlijk-intieme kleuren en stemmingen, ingebed in een heldere motivisch-harmonische structuur en - vergelijkbaar met de Oostenrijkse Joseph Marx of de lyrische creaties van Respighis - in het basisproduct een symbiose van melancholie en lichtheid als een ontluikende, gedroomde echo van verloren tijden. Het Koninklijk Vlaams Filharmonisch Orkest onder leiding van Martyn Brabbins speelt een waardige rol in een transparant, prachtig geluid.

Lodewijk Mortelmans: Homerische Symphonie, Morgenstemming, Mythe der lente; Martyn Brabbins dir. Koninklijk Vlaams Filharmonisch Orkest. HYPERION CDA 67766 (Vertr. Codaex)  -  Meer info: Hyperion Records  -  www.nmz.de/artikel/lyrik-und-ebenmass
 
 

-----------------------------------

* NOVEMBER 2009 - Uit www.opusklassiek.nl

CD-recensie : Mortelmans: Homerische symfonie – Morgenstemming – Mythe der lente
Koninklijke Vlaamse Filharmonie - Martyn Brabbins, dirigent
HYPERION CDA67766
 
 
 
..Dit is de eerste cd van het ‘Royal Flemish Philharmonic’ op het label Hyperion.
Dirigent Martyn Brabbins en het orkest – deFilharmonie – zijn echter geen onbekenden voor elkaar.
Ook aan deze schijf is hard gewerkt, en het resultaat klinkt als een klok.
 
www.opusklassiek.nl
© Siebe Riedstra, november 2009
 
 

-----------------------------------

* 9 MEI 2007 - The Ottawa Citizen - Canada

Dorian Prince, European Commission's ambassador to Canada
 
Dorian Prince and Margaret Lysak will perform a free concert May 11 2007 at 8 p.m. at First Baptist Church, 140 Laurier Ave, sponsored by the Ottawa Chamber Music Society
 
There are some surprises, however :
In the second half, on piano, he will accompany the soprano Margaret Lysak in Belgian composer Lodewijk Mortelmans - Het wielewaalt en leeuwerkt, a song that mimics the sound of two birds playing on the beach at Antwerp. Prince believes that Mortelmans, who taught and influenced the French impressionist composers Debussy and Ravel, is sadly unappreciated today.
 
'You know, 30 years ago I met his granddaughter, and she gave me his complete piano works, and I fell in love with them. Mortelmans was a great original, and was a real link between Wagner and the impressionists.'
'And this lovely, charming little piece we're playing is not as famous as it ought to be.'
 
© CanWest MediaWorks Publications Inc.
 
 

-----------------------------------

* Vlaamse Meesterwerken (september 2004)

Een fragment uit een artikel door Gerard Van Der Leeuw, uit de Actiekrant artEZ nr 161  van het Zwols Conservatorium in Nederland.
 
Eerlijk zeggen, ooit van Lodewijk Mortelmans gehoord?
Als U al van hem had gehoord was dat ongetwijfeld als componist van liederen. Maar zijn symfonische gedichten, zijn opera 'De Kinderen der Zee', ooit van gehoord? Welnu ik zeg u, dan heeft u iets gemist.
Gelukkig is er een Vlaamse Maatschappij die zich niet laat verblinden door de waan van de dag, die rustig doorgaat met het uitbrengen van prachtige opnames van praktisch onbekende werken van ten onrechte weinig gespeelde werken.. Phaedra dus, en de serie In Flanders' fields. Ik luisterde naar nummer 33 uit de serie, orkestwerken Lodewijk Mortelmans. En ik luisterde met steeds groeiende bewondering, ja zelfs complete verbijstering. Ik hoorde prachtige, bevlogen, schitterend georkestreerde muziek met een diepgang en een meeslepend enthousiasme, zoals je hier in onze kalme landjes maar zelden hoort. Alleen al de Dageraad en Zonsopgang uit zijn opera 'De kinderen der zee', absolute top!!
Waarom in de naam der muzen is deze muziek zo onbekend ?
 
 

-----------------------------------

* ONS ERFDEEL 1981 - 1968 - 1952

- Guido Gezelle in de muziek - (Hugo Heughebaert) Ons Erfdeel - 1981, nr 1, pp. 124-126
     Over componisten van Gezelleliederen o.a. L. Mortelmans, Vic Nees en Jef van Hoof.
     Een Gezelleconcert in Antwerpen door Thesaurus Musicus.
 
- Lodewijk Mortelmans herdacht - (Hugo Heughebaert) Ons Erfdeel - 1968, nr 4, pp. 156-157
 
- Lodewijk Mortelmans († 1952) - (Jozef Deleu) Ons Erfdeel - 1962, nr 4, pp. 69
 
 
 
© Ons Erfdeel
 
 
 
 

-----------------------------------

* 1961 - Perspectief van de Vlaamse Muziek

Prof. Dr. Floris Van Der Mueren (°02.11.1890 - †23.12.1966)

 
Mortelmans is een beschouwende natuur geweest die voor zijn liederen als van nature naar Gezelleteksten werd geleid, waarvan hij, op grond van een met stemming gevulde harmonisatie, de dichterlijke essentie heeft uitgezongen in melodieën waarvan sommige niet moeten wijken voor het nobelste van wat dit genre in de wereldliteratuur te bieden heeft. Zijn klaviercomposities zijn voor de pianist dankbare literatuur vol poezie.
..
Bij de uitdrukking van zijn problematiek heeft hij dan ook in verschillende symfonische werken hoogten bereikt die hem een ogenblik in de buurt der grootsten brengen.
..
Vooral zijn 'In Memoriam' is een brok beschouwing die, in een consequente herhaling waarin daarmee van elk pathos ontdane treurmotief wordt uitgebouwd en geflankeerd door een in zijn eenvoud pakkend dodenmarsritme, een expressieve onweerstaanbaarheid bereikt die, in analoge aandachtspunten, noch door Bach nog door Beethoven en evenmin door Wagner werd overtroffen.
 
 

-----------------------------------

* Het algemeen Handelsblad

En ik ken geen zangen, waarin de muziek en het woord zo innig en harmonisch samenklinken als in de liederen van Mortelmans, die behoren tot het mooiste wat we hier in Vlaanderen bezitten..
 

* De Nieuwe Gazet

Veel te weinig is het geweten, welk een schat van liederen, echte pareltjes allemaal, die door Lodewijk Mortelmans getoonzet zijn..
 

* Nederlandsch Toneel

Hij maakt liederen zoals Beethoven, Shubert, Grieg en anderen het verstonden..
Zij komen Wagnersideaal nabij; Gedicht en muziek vullen elkander aan en versterken zich onderling..
 

* Kunst voor het volk

Mortelmans is een toondichter, zijn muze bezingt geen banale onderwerpen, hij zit niet geprangd in het enge keurslijf van alledag. De vrije open natuur met haar oneindige kleurenrijkdom, waarin hij zo graag leefde heeft hem schilder gemaakt: De onmetelijkheid die hem omringt, wanneer hij met gedachten alleen is, heeft zijn dichterlijke ziel meegevoerd naar hoger..
 
 

-----------------------------------

* Uit de reeks 'Meesters der Toonkunst' - 1965-1966

deel 5:  August De Boeck door M. Pols
Maar Benoits schitterendste leerling in ontegenzeglijk Lodewijk Mortelmans, wiens naam in de Vlaamse muziek van zijn tijd een goede klank genoot, niet alleen wegens zijn talrijke symfonische werken en de opera Kinderen der Zee (omgevormd tot blijspel door de componist zelf), doch meer bepaald door zijn zeer subtiele en innige liederen naar gedichten van Guido Gezelle, Hugo Verriest en Pol de Mont. In zijn generatie vertegenwoordigde Mortelmans de voornaamheid van stijl. Al wat hij naliet draagt de stempel van een gedegen persoonlijkheid en van een streven naar gaafheid in vormgeving..
 
 

-----------------------------------

* Sommets de la Musique (Muziektoppen) - Casper Höweler - 1949

Besluit :
Mortelmans is een van de belangrijkste figuren van de Vlaamse muziek. Eerder klassiek dan romantisch van temperament, is hij een man die in hoge mate belang hecht aan het vormelijke. Hoewel de romantiek zijn uitgangspunt was, heeft Mortelmans zich niet laten meeslepen, maar stuurde hij zijn muziek met veel wilskracht naar meer klaarheid en elegantie. Zelfs de stukken die hij schreef in de stijl van continuïteit, hebben een sterke structuur meegekregen, en vervallen nooit in de onwezenlijkheid van het anarchieke chromatisme.
Zijn werk is geïnspireerd door een groot lyrisme, dat getemperd wordt door zijn sterke logische geest. Dat is immers zijn karakter, geneigd tot beschouwende sereniteit, tot het omvormen van de grote passies van de ziel in rust en in licht.
De lyrische, intieme sfeer is wat opvalt in zijn werk, en wat hem zijn plaats geeft in de geschiedenis van de Vlaamse muziek. Alleen hij kon spreken met dezelfde ontwapenende eenvoud als Gezelle, over de geheimen van de ziel, wanneer ze in stilte met zichzelf wil luisteren en zingen.
 
 

-----------------------------------

* Brief van Charles Van den Borren van 27 februari 1938

(journalist van meerdere Kranten)
 
Het spijt me zeer niet aanwezig te kunnen zijn, om de fijngevoeligste onder de Vlaamse componisten, een echte moderne Schumann en de meest doordringende vertolker van Guido Gezelle's geest, te vieren
 
 

-----------------------------------

* Extraits d'une lettre de Guillaume Lekeu adressée en février 1892 à Lodewijk Mortelmans

Tot slot kan ik je schrijven en jullie bedanken uit de grond van mijn hart voor het geschenk, zo volledig artistiek dat jullie me aangeboden hebben.
Ik vind uw melodieën bewonderenswaardig van zuiverheid, eenvoud, eenvoud, expressie en vooral van een oprecht accent dat vandaag de dag zeer zeldzaam is. Alle vijf zijn zeer interessant.... maar bovenal zijn er 2 meesterwerken (het woord is niet te sterk, want deze twee liederen zijn perfect in vorm en gevoel), ik wil het hebben over de 'Twee Betuwsche Liederen'. Het is voor mij onmogelijk om de een aan de ander te verkiezen, want in deze muziek is er echt niet één noot te veel. De afwisseling van de grote en kleine modi is verbazingwekkend expressief en bij elke noot een harmonische vondst, ondanks de schijnbare eenvoud van het schrijven.
Enfin je puis vous écrire et vous remercier du fond du coeur pour le cadeau, si pleinement artistique, que vous m'avez adressé.
Je trouve vos mélodies admirables de pureté, de simplicité d'expression et surtout d'un accent sincère bien rare aujourd'hui. Toutes cinq sont très intéressantes.. mais il y a surtout 2 chefs-d'oeuvre (le mot n'est pas trop fort, car ces deux lieder sont parfaits de forme et de sentiment), je veux parler des Twee Betuwsche Liederen. Il m'est impossible de préférer l'un à l'autre car dans cette musique il n'y a vraiment pas une note de trop.. L'alternance des modes majeur et mineur est étonnante d'effet expressif et, à chaque note, c'est une trouvaille harmonique, malgré la simplicité apparente de l'écriture..
 
Il n'est pas étonnant que votre lied des Fleurs et des Etoiles ait eu le 1er Prix à Rousselare, c'est que le jury y a été absolument équitable - car il n'y a pas de musicien en Belgique capable d'écrire 3 pages aussi pures de sentiment et aussi étincelantes de forme musicale - c’est d'une aisance de réalisation vraiment surprenante et, en outre, c'est admirablement construit.