NL  -  FR  -  EN  -  DE

Frans Mortelmans 1865-1936

 

Uitgave 2022

Frans Mortelmans 1865-1936

Tijdens de 4-daagse internationale bloemen tentoonstelling Fleuramour van 23 t/m 26 SEPTEMBER 2022 stelde de Stichting Mortelmans een selectie van schilderijen van Frans Mortelmans ten toon in Alden Biesen.
 
Een ideale tentoonstelling om in primeur dit nieuw kunstboek voor te stellen.
 
Nadat in 2002 een bescheiden monografie verscheen, en in 2009 de tweede publicatie 'Virtuoos Bloemenschilder' verscheen, volgden vanuit de hele wereld vele vragen om nog ongekende schilderijen te beoordelen. Zo werden bijna 200 nieuwe schilderijen ontdekt en toegewezen. Heden telt onze inventaris om en bij de 900 werken.
 
Na enkele jaren van voorbereiding, stellen wij heden een nieuwe, rijkelijk aangevulde en herwerkte monografie voor. Een lijvige publicatie in vierkleurendruk, met meer dan 400 bladzijden, drietalig 'Nederlands-Frans-Engels', met een volledig aangepaste en herziene œuvrecataloog, voorzien van ongeveer 800 kwalitatief sterk verbeterde foto’s van zijn werken.
 
De vormgeving is verzorgd door een team van bestuursleden en gewaardeerde professionelen. Wij danken iedereen voor hun bijdrage bij het grafisch ontwerp, copywriting, vertalingen, drukwerk, publicatie en distributie.
 
Frans Mortelmans, 1865-1936 - Dit prachtige nieuwe kunstboek wordt aangeboden in twee versies :
    • versie 1 zonder foedraal                            aan 69,90 €    (gewicht 3,2 kg)
    • versie 2 met extra geïllustreerd foedraal aan 84,90 €    (gewicht 3,4 kg) (in beperkte oplage)
    (Prijzen eventueel te verhogen met verzendkosten)
 
Contact gegevens
   Stichting Mortelmans vzw
   Bank : BELFIUS
   IBAN : BE75 0682 1674 8951
   BIC   : GKCCBEBB
 
Dit nieuwe kunstboek is verkrijgbaar via de Stichting Mortelmans.
 

 

 

 

 

Frans Mortelmans, Virtuoos bloemenschilder - Monography 2009

2009 SEPTEMBER

Frans Mortelmans, Virtuoos bloemenschilder

Een rijkelijk geïllustreerd naslagwerk, rolde op 24 september 2009 van de pers.
Dit kunstboek telt 192 bladzijden in vierkleurendruk en bevat een beredeneerde katalogus met 720 werken.
 
Auteurs : Norbert Hostyn, Ivo Schiltz, Dirk Schiltz
Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2009
ISBN 978 90 02 23529 0
 
Deze monografie is een nieuw werkstuk van de hand van Norbert Hostyn, gewezen Conservator Stedelijk Museum Oostende, en studiecentrum James Ensor.
 
  Inhoud :
    • Overzicht van de schilderkunst in Antwerpen
    • Biografie van Frans Mortelmans en Lodewijk Mortelmans
    • Beredeneerde oeuvrekatalogus
    • Afbeeldingen van ieder van de 720 tot dan gekende werken
    • Franse, Engelse en Duitse samenvatting
    • Prijs excl. verzending : 50,00 EURO
 
Dit prachtige kunstboek blijft enkel verkrijgbaar via onze vzw.
 
Presentatie van deze uitzonderlijke avond bij Campo & Campo in Berchem :
 
           Dank aan de Standaard Uitgeverij voor hun inbreng, zonder dewelke deze uitgave niet mogelijk zou geweest zijn.
 
Frans Mortelmans Virtuoos Bloemenschilder full cover

Voorwoord door de voorzitter

Frans Mortelmans - Monografie

Donderdag 24 september
Persvoorstelling 13:00 - Publieksvoorstelling 19:00
 
Voorwoord J.J. Schiltz, voorzitterGeachte genodigden, lieve kunstminnaars,
Naar aanleiding van de opening van de Tentoonstelling over Rogier van der Weyden in het splinternieuwe museum M te Leuven, las ik afgelopen week in Knack de recentie van Jan Braet, waarin hij professor en curator Jan Van der Stockt citeert als volgt : “Het affectieve element in een tentoonstelling is naar mijn gevoel de enige legitimering. Als je alleen op ratio speelt, kun je evengoed een boek of een website maken. Het affectieve is het contact nemen met het werk zelf, zo goed mogelijk omgeven met informatie. Maar als je een werk volledig kunt vervangen door woorden, moet je het werk zelf niet meer hebben.
De essentie is : traag kijken om te zien wat er te zien is.
 
De Monografie die wij u vandaag mogen voorstellen heeft niet de bedoeling om het kunstwerk te vervangen door woorden. Integendeel, het zijn woorden en afbeeldingen die ons een omgeving brengen die ons naar en in het kunstwerk kunnen helpen leiden. Vooral naar de kunstenaar: de persoon van Frans Mortelmans.
Ik sta hier wel voor u als voorzitter van de vzw Lodewijk & Frans Mortelmans en mag u derhalve in naam van de andere leden van de raad van bestuur toespreken. Ik voel mij hier echter nog veel meer als kleinneef van deze schilder, die ik en de meeste familie- bestuursleden, gemeenzaam benoem als "Nonkel Frans". Ik was amper 3 jaar oud als mijn Nonkel Frans overleden is, daarbij hij was kinderloos en familiecontact was schaars. Aan hem heb ik dus niet de minste persoonlijke herinnering. Wel aan zijn vrouw onze Tante Marie (Fontaine), die soms op de koffie kwam.
Met Frans’ broer, de toondichter Lodewijk Mortelmans was het helemaal anders. Hem hebben wij als grootvader zeer goed gekend. Hij kwam veel aan huis, speelde urenlang piano, was een geboren verteller, die ons boeide met zijn commentaren over muziek, literatuur, kunst en met het vele waardoor zijn onverzadigbare geest zich aangetrokken voelde.
Onze kennis over schilder Frans was dus zeer beperkt en bestond uit hetgeen we sporadisch vernamen van grootvader Lodewijk en van onze ouders, en van de schilderijen in familiebezit. Maar wat buiten kijf stond en vast als een paal boven water : Frans Mortelmans was een rasecht schilder, die bloemen en stillevens op een virtuose manier op het doek vastlegde. Steeds opnieuw zelfde en andere bloemen, steeds onder ander licht en belichting, zoals een Claude Monet met zijn waterlelies bezig was, steeds opnieuw eender en anders, onverzadigbaar bezig met licht en natuur en zichzelf, gevoelens en affectie. Ook wisten we dat zijn werk regelmatig in kunstgaleries en veilinghuizen te zien en te koop was.
Waaronder voornamelijk Galerie Campo, toen reeds, nu nog steeds.
 
Even ter herinnering. Als kleinkinderen van toondichter Lodewijk Mortelmans zijn wij aanvankelijk in 1994 gestart met een vzw onder de benaming van "Stichting Lodewijk Mortelmans", met als doel het promoten van zijn muziek en zijn persoon.
Ter gelegenheid van zijn 50jarig overlijden hebben wij hem in 2002 herinnerd door een zang en piano recital waarvoor we de beschikking kregen over de indrukwekkende Rubenszaal in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen.
Zo kwamen we op het idee om er tevens een bescheiden tentoonstelling met werken van Frans bij te organiseren. Het hele evenement hadden we geplaatst onder de titel : "Omtrent de gebroeders Mortelmans, Lodewijk & Frans".
 
Korte tijd later hebben we naam en actie uitgebreid naar "Lodewijk & Frans Mortelmans vzw".
Daar hoorde toen vanzelfsprekend een catalogus bij. Die is er gekomen, in feite als een soort eerste monografie, bescheiden in omvang maar reeds sterk van inhoud, opgezocht en opgewerkt vanuit nagenoeg het niets, door ons Beschermlid, professor Guido Persoons. Dank zij zijn expertise is hiermee een basis gelegd geworden voor de verdere studie en kennis van Frans Mortelmans en zijn werk.
In diezelfde catalogus had dhr. Norbert Hostyn, Conservator van het Museum voor Schone Kunsten Oostende, een bijdrage geschreven over "Belgische Bloemenschilders, 1750-1920".
En hier staat diezelfde heer Hostyn opnieuw, maar nu als auteur van dit nieuwe werk over Frans Mortelmans. Met zijn jarenlange ervaring en specialisatie is het een volwaardige Monografie geworden. Een Monografie met uitgebreide informatie, met een groot aantal reproducties, met wetenschappelijke allures mede door een volledig geactualiseerde beredeneerde catalogus, en met een samenvatting in het Frans, het Duits en het Engels. Hiermee kan ze de internationale toer op.
 
Dat het die prachtige Monografie geworden is, is natuurlijk niet aan slechts één man te danken. Zoals met alles is ook dit het resultaat van velen. Mensen samen zijn in staat tot veel en God zij dank ook tot goede en mooie dingen.
Wat betreft opzoekwerk en informatie heeft dhr. Hostyn enorm veel hulp gehad van onze bestuurs-familieleden, vader en zoon Ivo en Dirk Schiltz.
De uitgave zelf van het boekwerk is tenslotte een project geworden van ons beschermlid dhr. Frans Schotte en zijn Standaard Boekhandel. Zonder hem zouden we nergens gestaan hebben.
Schitterend drukwerk is geleverd door Standaard Uitgeverij.
Tenslotte mogen wij de gastvrijheid genieten, letterlijk en figuurlijk van Galerie Campo en Brouwerij De Coninck, die ons dadelijk op haar nieuwe champagnebier Gusto Golden Blond zal vergasten.
Een Antwerps kunstenaar, een Antwerpse Brouwerij, een Antwerpse Galerie. Ik zou zeggen Antwerpser kan het bijna niet. Maar met de West-Vlamingen Norbert Hostyn en Frans Schotte erbij tonen we ons echt cosmopoliet, zoals Antwerpenaars horen te zijn.
Een bewijs hiervan ligt ook voor onze ogen in het prachtige nummer van onze Nederlandse vrienden van het NederBelgisch Magazine, dat in zijn laatste aflevering een uitvoerige bijdrage publiceert over Frans Mortelmans en deze Monografie.
 
In naam van de leden van de raad van Bestuur dank ik zeer hartelijk allen die bijgedragen hebben tot het welslagen van deze Monografie en van deze dag, maar zeer in het bijzonder de heren Norbert Hostyn en Frans Schotte.
Voor wanneer u straks rondgaat en de schilderijen bekijkt, herhaal ik nog even de aanbeveling van het begin "de essentie is : traag kijken om te zien wat er te zien is".
En, wat is er te zien? Iets tussen onszelf en de schilderij en de mens erachter, iets van communicatie en gemoed en affectie.
Daar gedijt schoonheid.
 
Ik dank u voor uw aandacht
en verleen nu graag het woord aan onze auteur zelf, dhr. Norbert Hostyn.
 
Jozef J. Schiltz, voorzitter - 2009

Inleiding door de auteur

Frans Mortelmans - Monografie

Donderdag 24 september 2009
Inleiding Campo & Campo - Frans Mortelmans
door de auteur Norbert Hostyn
 
Norbert HostynMijn kennismaking met de schilderkunst van Frans Mortelmans was tijdens een kunst- en antiekbeurs, in de vroege zeventiger jaren, toen nog in de Antwerpse Stadsfeestzaal aan de Meir : een stilleven met witte rozen, van een ongelofelijke virtuositeit en met een onvoorstelbaar gamma aan witte tonaliteiten was de absolute blikvanger van een stand.
De Stadsfeestzaal; symbolischer kon de plaats niet zijn.
 
Sindsdien heeft de naam Frans Mortelmans mij niet losgelaten, vaak sluimerend, maar soms iets heviger, n.a.v. de stillevententoonstelling in Oostende in 1994 of voor het artikel in het Nationaal Biografisch Woordenboek en in de "Berko" over bloemenschilders. Of ook nog; vol hoop voor een tentoonstelling in het Museum voor Schone Kusnten Oostende, dat door allerlei politieke beslissingen finaal opgeslorpt werd door het PMMK. Een ook voor mij onvoorziene ontwikkeling én een morele klap én diepe vernedering die me bovendien noopte mijn medewerking tijdens de eindspurt van het boek terug te schroeven omdat er opeens zoveel onvoorziens diende te gebeuren.
 
In de kunsthandel en op veilingen, zijn schilderijen van Frans Mortelmans al sinds decennia opnieuw erg geliefd. Eerst nog in een qua populariteit steeds uitdeinende kring met Antwerpen als middelpunt. Nu meer egaal : een vaste waarde in de handel en in venduhuizen wereldwijd.
Het is bijzonder laat dat er een monografie over deze Antwerpse meester verschijnt.
En dat dit gebeurt is volledig te danken aan het initiatief van de "Lodewijk & Frans Mortelmans vzw".
Dank en respect voor Ivo, Jozef, Dirk, Walter, Marleen, andere familieleden en de verzamelaars van zijn werk die de vzw toegang gaven tot hun bezit voor catalogering en fotografie.
Campo & Campo voor het organiseren van een feestelijk moment rond de publicatie.
 
Er verschenen nog maar weinig monografieën over Belgische kunstenaars uit de 19de en de vroege 20ste eeuw, en de publicatie is bovendien niet altijd gekoppeld aan een tentoonstelling. Indien het al gebeurt, is de uitgave bovendien vaak een initiatief van een plaatselijk comité en uitgegeven in eigen beheer, waardoor de verdeling en de promotie niet steeds loopt zoals met professionele uitgeverijen. Het is werkelijk soms bij toeval dat de geïnteresseerde het bestaan van zo'n monografie aan de weet komt. Zeker voor wie de weg naar de weinige echt gespecialiseerde kunstboekhandels in ons land niet kent is dit zo. Al zijn de zoekmachines op internet de laatste jaren een onschatbaar hulpmiddel geworden. Het is duidelijk een stuk van ons artistiek erfgoed dat niet naar waarde geschat en gekoesterd wordt. 19de eeuwse kunst is in de loop der jaren verengd tot die namen die het op tentoonstellingen "doen" : Ensor, Spilliaert, Claus, Khnopff, Wouters, de Vlaamse expressionisten en impressionisten, de Latemse school in 't bijzonder.
 
Antwerpse kunstenaars zijn in het recente verleden al bij al nog goed bedeeld : Het Museum voor Schone Kunsten gaf in de jaren '70 hoop met de tentoonstellingen rond "Lamorinère" en "Als ik Kan", maar zette de lijn niet door. Tentoonstellingen worden nu eenmaal kwantitatief afgemeten aan het publiek dat er op af komt, niet aan het inhoudelijke.
Maar over Antwerpen is er méér. Er zijn de tentoonstellingscatalogus over de kunstenaarsfamilie Linnig door een aantal schrijvers in redactie van Paul Verbraeken, de monografie Marten Melsen van Jan H. Melsen, deze over Jan, Gerard en Edward Portielje door Ineke Bruynooghe, deze over Georges Morren door Tony Calabrese; Henry Luyten door Jozef De Beenhouwer, Frans Van Leemputten door Dirk Van Elderen, Felix Gogo door Nadine Van Kerckhove en Eugeen Van Mieghem door Erwin Joos...
 
Aan Frans Mortelmans werd in het recente verleden enige aandacht besteed : in de tentoonstelling "Belgische stilleven- & bloemenschilderkunst 1750-1914. Van neo-classicisme tot post-impressionisme" in het Museum voor Schone Kunsten Oostende hingen werken van hem. Bovendien was het zijn "Vliegenzwammen" die de affiche en de cover van de catalogus sierde. Inmiddels kon het Oostendse museum dit schilderij aankopen. Het steekt nu in de collectie van het Mu.ZEE, de recente fusie van het Museum voor Schone Kunsten en het PMMK.
Verder was er in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen in het najaar van 2002 een eerste kleine retrospectieve, gekoppeld aan de uitgave van een bescheiden monografie van de hand van Em. prof. dr. Guido Persoons en met inleidingen van Dr. Paul Huvenne, Algemeen Directeur van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, en van mijzelf.
Anderzijds was het spijtig dat de samenstellers van de tentoonstelling "Bloemen in de schilderkunst van de 16de tot de 20ste eeuw" in de Galerie van het Gemeentekrediet in Brussel anno 1996 hem over het oog zagen.
 
In de meest recente literatuur over Belgische kunst ontbreekt Mortelmans gelukkig niet : de "Dictionnaire van Belgische en Hollandse bloemenschilders geboren tussen 1750 en 1880" geschreven door N. Hostyn & W. Rappard, een prestige-uitgave van de Knokse kunsthandel Patrick Berko uit 1995, behandelt hem uitvoerig. In de nieuwste naslagwerken van P. Piron (1999; 2003), E. Bénézit (recentste Franstalige versie uit 1999; Engelstalige versie uit 2006), W. & Pas (2000; 2002), P.M.J.E. Jacobs (2000) is hij vanzelfsprekend niet vergeten. Voor het Allgemeines Künstlerlexikon, de prestigieuze Duitse uitgave, is het nog te vroeg. Daar was men in de zomer van 2009 "pas" aan deel 63 toe, eindigend met kunstenaars met familienamen beginnend met de letters "Gry" De letter M is nog lang niet in zicht, maar Mortelmans zal er zeker naar behoren in vertegenwoordigd zijn.
Een biografische monografie vraagt tijd : de schrijver moet zichzelf tijd geven om in te stappen in de levensloop, het milieu en het oeuvre van de kunstenaar; zich tijd geven ook om de bredere context te zien, verbanden te leggen. Het werk aan de monografie nu en dan even laten rusten is geen slecht idee.
Handicap bij het samenstellen en stofferen van een biografie van Frans Mortelmans is de afwezigheid van een persoonlijk archief : fotoalbums of andere familiedocumenten, verkoopregisters, knipsels, een dagboek eventueel of een gastenboek van het atelier. Het zal er ooit wel geweest zijn maar is tot op heden niet teruggevonden. Dat zijn huwelijk kinderloos bleef is daar allicht niet vreemd aan. Door het feit dat hij als stillevenschilder nooit echt veel diepgaande aandacht kreeg in de pers en het feit dat hij een onbewogen burgerlijk leven leidde zonder "ups and downs" is er ook weinig bruikbare informatie in secundaire bronnen zoals kranten en tijdschriften te vinden : Als er al eens iets over Frans Mortelmans geschreven werd, dan was het steeds hetzelfde dat verteld werd.
 
Zijn academiestudies, dan het schilderen - vooral het schilderen, het tentoonstellen, het tevreden of ontevreden zijn met de toegekende plaats van ophanging in een salon, het netwerken met collega's, kunstminnaars en potentiële klanten tijdens de salons, het lesgeven aan een academie, het huiselijk leven, de vriendenkring, het Antwerps cultureel leven, de momenten van amusement en ontspanning, de uitstapjes -o.a. naar bloemententoonstellingen- naar zee of naar het landhuis te Heide dichtbij de Kalmthoutse Heide, het meeleven met de muzikale successen van zijn broer Lodewijk... Daar draaide -in een notendop- het leven van Frans Mortelmans om.
 
Door het ontsluiten van de kunst, het leven en de époque van Frans Mortelmans wordt dit boek een brug tussen kunstenaar en lezer. Dit gebeurt zowel vanuit een historisch-biografische invalshoek als vanuit een aanzet tot een beredeneerde oeuvrecatalogus.
Het boek is er nu. De mensen van de vzw halen opgelucht adem. U kunt het lezen!
 
Norbert Hostyn, Conservator (ten ruste) van het James Ensor studiecentrum - www.kunstmuseumaanzee.be

 

 

Frans Mortelmans - monographie 2002

2002 OKTOBER

Catalogus : FRANS MORTELMANS 1865-1936

Uitgave : "Stichting Lodewijk Mortelmans VZW" - 2002 - Antwerpen
ter gelegenheid van het 50 jarig overlijden van Lodewijk Mortelmans
Geschreven door wijlen Em. Prof. Dr. Guido Persoons, Emeritus Professor Musicologie Katholieke Universiteit Leuven, Voorzitter van de Koninklijke vereniging tot aanmoediging van de Schone Kunsten te Antwerpen. Een eerste aanzet tot het bestuderen van het werk van Frans Mortelmans, was de organisatie in oktober 2002 van een beperkte tentoonstelling in het KMSKA.
 
54 bladzijden met vele kleuren afbeeldingen
ISBN 90-807425-1-1

Inhoud :
• Voorwoord door Dr. Paul Huvenne, Alg. Directeur van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen
• Ten geleide door Norbert Hostyn, ex-Conservator van het Stedelijk Museum voor Schone Kunsten te Oostende
• Een synthese 'De Vlaamse toondichter Lodewijk Mortelmans' door Jan De Wilde, Coordinator Studiecentrum voor Vlaamse Muziek
• Thema's : perspectief, waterverfschildering, opleidingen aan de tekenacademie in Berchem, aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, kunstkringen, De Scalden...
 
 
Frans Mortelmans blz 28 Frans Mortelmans blz 20 Lodewijk Mortelmans blz 45 Frans Mortelmans 623

 

 

 

Dictionaire Bloemenschilders Berko 1955

1995 OKTOBER

Dictionaire van Belgische en Hollandse bloemenschilders
geboren tussen 1750 en 1880
 
Auteurs : Norbert Hostyn - Willem Rappard - Patrick Berko
Uitgave : Berko - 1995

 

 

 

1994 - Stilleven Oostende

1994 : 29 OKTOBER 1994 - 29 JANUARI 1995

Plaats : Museum voor Schone Kunsten Oostende
TENTOONSTELLING - BELGISCHE STILLEVEN- & BLOEMENSCHILDERKUNST 1750-1914
van neo-classicisme tot post-impressionisme
Catalogus door Norbert Hostyn, conservator
 
Illustratie cover : Frans Mortelmans, 'Stilleven met vliegenzwammen en herfstbladeren'
 
... Conventioneler als mens en als kunstenaar als bijvoorbeeld Ensor, maar op zijn manier evenzeer in de ban van het licht was Frans Mortelmans. Zijn decoratieve, harmonische doeken met fruit en bloemen of zijn weergaloze rozenboeketten stralen een onweerstaanbare bourgeois-charme uit, een onzegbare gevoeligheid en liefde voor het mooie van de flora. Mortelmans dwingt ons mee te genieten van simpele maar rijke genoegens: de kleuren- en vormenpracht van bloemen en vruchten.
Hij is het prototype van de iewat tradionele kunstenaar die toch niet helemaal ongevoelig bleef voor het impressionisme en dit handig integreerde in zijn in wezen nog realistische stillevens. ...
... hij is vooral gekend gebleven als schilder van stillevens, zowel taferelen met fruit, groenten, schaaldieren, maar vooral toch bloemstukken; zijn stijl was heel virtuoos en flatterend, heel kleurrijk, maar toch ingehouden, niet schreeuwerig; er zijn ook interieurs, bv. van een koperslager, maar steeds met de nadruk op het 'stilleven' van de in de ruimte aanwezige voorwerpen; had in 1897 een individuele tentoonstelling in de Verlatzaal van de Antwerpse dierentuin. ...

 

 

 

1898 - Nos Artistes Anversois

1898

NOS ARTISTES ANVERSOIS
Notices Biographiques - par Gustave De Graef
Boek uitgegeven door Theunis in Antwerpen - 1898
 
Dit biografisch boek werd geschreven bij leven en met medewerking van de artiesten uit Antwerpen ten tijde van de eeuwwisseling
Vele van de beschreven artiesten worden vermeld als lid van de antwerpse kunstkring 'Cercle Artistique d'Anvers'.
 
Franstalig boek

 

lfm logo